W dniu 23 października 2018 r. w siedzibie Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej podpisane zostało porozumienie w sprawie realizacji projektu badawczego „Dawna siedziba Gestapo i Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego przy al. Anstadta w Łodzi. Interdyscyplinarne badania miejsca”. Stronami porozumienia byli Prezes Zarządu Marek Michalik i Wiceprezes Zarządu Agnieszka Sygitowicz z ŁSSE S.A., finansującej projekt badań, jego Magnificencja Rektor Uniwersytetu Łódzkiego prof. dr. hab. Antoni Różalski oraz Prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Jarosław Szarek. W spotkaniu wzięli udział m.in. prof. dr hab. Marian Głosek, Zastępca Prezesa IPN i Dyrektor Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN dr hab. Krzysztof Szwagrzyk oraz Dziekan Wydziału Filozoficzno-Historycznego UŁ prof. dr hab. Maciej Kokoszko.
Celem interdyscyplinarnych badań (historycznych, archeologicznych i etnograficznych) jest poznanie i opisanie przeszłości dawnej siedziby Gestapo i WUBP oraz zachowanie pamięci o ludziach, miejscach i wydarzeniach z nią związanych. Prace badawcze, choć dotyczyć będą przeszłości całej al. Karola Anstadta, skoncentrują się na budynku przy al. K. Anstadta 7, wybudowanym w 1939 r. przez Towarzystwo Szkół Żydowskich oraz przyległym od strony północnej zapleczu garażowym i magazynowym. Budynek szkoły został zajęty 10 września 1939 r. przez 2. oddział III Specjalnej Grupy Operacyjnej Policji Bezpieczeństwa (Einsatzgruppe III Sicherheitspolizei) pod dowództwem SS-Sturmbannführera Fritza Liphardta. Jego zadaniem było wyszukiwanie, aresztowanie i likwidacja polskiej inteligencji. 7 listopada 1939 r. w budynku ulokowano Tajną Policję Państwową (Gestapo). Pierwszym szefem łódzkiej placówki Gestapo został Gerhard Flesch (później funkcję tę pełnili kolejno Robert Schefe i Otto Bradfisch).
Na potrzeby Gestapo stworzono strefę zamkniętą, odgradzając z dwóch stron wjazd na ulicę. Centralę umieszczono w głównym gmachu pod nr 7. Oprócz biur, w jego piwnicach urządzono areszt śledczy. W sąsiednich budynkach zorganizowano mieszkania dla funkcjonariuszy tajnej policji. Latem 1944 r. w łódzkim Gestapo pracowało 151 funkcjonariuszy, których wspierało ok. 690 agentów zarejestrowanych w tzw. Wydziale „N” (Nachrichtendienst). W 1944 r. w siedzibie Gestapo prawdopodobnie został zamordowany w czasie śledztwa Jan Lipsz ps. „Anatol”, członek AK, działający w ramach „Akcji N”, aresztowany 13 czerwca 1944 r. Wśród ofiar łódzkiego Gestapo był również Zygmunt Lorentz, polski historyk i działacz kulturalny z ramienia Delegatury Rządu RP na Kraj, desygnowany na Kuratora Oświaty i Kultury Okręgu Łódzkiego, zamordowany w październiku 1943 r. w trakcie bezlitosnych przesłuchań. Placówka Gestapo funkcjonowała do końca okupacji miasta.
Dzień po zdobyciu Łodzi przez Armię Czerwoną, tj. 20 stycznia 1945 r., do miasta wraz z 94 funkcjonariuszami UB z Białegostoku przybył płk Mieczysław Moczar. W przejętym po niemieckim Gestapo gmachu założyli oni siedzibę Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Łodzi. W piwnicach, tak jak za okupacji niemieckiej, nadal funkcjonował areszt, w którym torturowano i mordowano działaczy antykomunistycznego podziemia zbrojnego. W budynkach przylegających do siedziby WUBP znajdowały się pomieszczenia kancelaryjne oraz mieszkania funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa. Z obu stron ulica była zagrodzona szlabanami, przy których stały budki wartownicze. Na tyłach siedziby urzędu znajdowała się stacja benzynowa, garaże oraz komórki. Po wejściu do budynku przy al. Anstadta 7 dokumenty podawało się przez niewielkie okienko w murze i po sprawdzeniu przechodziło się przez wartownię. Z tego poziomu oddzielnym wejściem można było dojść do cel w piwnicy. Petenci mieli dostęp tylko do parteru, ponieważ pierwsze piętro zagradzała barierka i kolejny posterunek. Do pomieszczeń na pierwszym i drugim piętrze wstęp mieli wyłącznie funkcjonariusze UB.
W 1946 r. przy al. Anstadta 7 był więziony i torturowany kapitan Stanisław Sojczyński, organizator i dowódca Konspiracyjnego Wojska Polskiego. W podziemiach budynku WUBP zamordowano m.in. Czesława Stachurę – funkcjonariusza UB, który współpracował z Zrzeszeniem „Wolność i Niezawisłość” oraz Stanisława Malickiego, również pracownika UB, który przekazywał informacje Ruchowi Oporu Armii Krajowej mjr. Adama Trybusa. Są to nieliczne przykłady udokumentowanych zbrodni popełnionych w siedzibie WUBP. O wielu nie wiemy do dziś.
Po politycznej odwilży i reorganizacji służb bezpieczeństwa, budynek przy al. Anstadta 7 został przeznaczony w 1959 r. na szkołę. Początkowo mieściła się w nim Szkoła Podstawowa nr 98, a od roku 1979 stał się on siedzibą XII Liceum Ogólnokształcącego im. Stanisława Wyspiańskiego. Do dziś gmach ten i otaczający go teren skrywa ślady zbrodni, a prawdopodobnie również szczątki ofiar obu totalitaryzmów.
W ramach projektu zrealizowana zostanie kwerenda źródeł archiwalnych przez historyków IPN, m.in. materiałów zgromadzonych przez Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu IPN w Łodzi. Przeprowadzone zostaną także pogłębione wywiady etnograficzne z żyjącymi świadkami wydarzeń lat 1939-1959 oraz osobami, których biografia i doświadczenie, także to współczesne, związane są z badanym miejscem – dawną siedzibą GESTAPO i WUBP w Łodzi. W prowadzonych wywiadach etnograficznych naukowcy z Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej UŁ oraz współpracujący z nimi studenci sięgać będą do pamięci i wspomnień. Zebrane relacje odnosić się więc będą do tego, co zapisane w indywidualnym doświadczeniu, w pamięci rodzinnej; pozwolą zrekonstruować historię miejsca także w tych jej aspektach, które umykają niekiedy opracowaniom historycznym – w kontekście biograficznym, osobistym, emocjonalnym.
Wiele nowych informacji mogą przynieść badania archeologiczne prowadzone przez pracowników Instytutu Archeologii UŁ. Ich celem będzie rozpoznanie reliktów nieruchomych dawnej łódzkiej siedziby Gestapo i WUBP w Łodzi oraz wykrycie na jej terenie ewentualnych pochówków ofiar zbrodni nazistowskich i stalinowskich. Badania polegać będą na przeprowadzeniu inwentaryzacji zachowanych obiektów budowlanych, prospekcji przy użyciu metod geofizycznych, wykopów sondażowych oraz odwiertów. Prace wykopaliskowe odbywać się będą na terenie podwórzy przy al. Anstadta 7 i 9, dodatkowa nieinwazyjna prospekcja terenowa przeprowadzona zostanie na terenie sąsiednich nieruchomości położonych przy al. Anstadta, które wraz z siedzibą Gestapo i WUBP tworzyły zwarty kompleks organizacyjny.